Hava üstünlüğü avcı uçağı, düşman hava sahasına girmek ve ele geçirmek için tasarlanmış, düşmanın hava kuvvetleri üzerinde tam bir hakimiyet kurmayı amaçlayan avcı uçağı. Hava üstünlüğü avcı uçakları, diğer avcı uçaklarına kıyasla öncelikle düşman avcı uçakları ile etkin bir şekilde mücadele etmek üzere tasarlanmıştır, ancak havadan yere saldırı gibi ikincil rollere sahip olabilir.
II. Dünya Savaşı ve Kore Savaşı boyunca avcı uçakları rollerine göre sınıflandırılmaktaydı: ağır avcı, önleme, eskort avcı, gece avcı vb. 1950'lerde güdümlü füzelerin gelişmesiyle birlikte tasarımlar, görüş menzilinin ötesinde savaşmak için optimize edilmiş avcılar rejimi (önleyiciler) ve görsel menzil içinde savaşmak için optimize edilmiş avcılar (hava üstünlüğü avcı uçakları) arasında ayrıldı. Amerika Birleşik Devletleri'nde, görüş menzili ötesinde çatışmaların savunucuları, orijinal F-4 Phantom II gibi ileri ateş eden topları olmayan avcılar geliştirilmesini savunmaktaydı, çünkü yeni nesil uçakların asla yakın menzilli çatışmaya başvurmayacakları düşünülüyordu. Bu uçaklar yüksek manevra kabiliyetinden fedakarlık edecek ve bunun yerine muhtemelen düşman avcı uçaklarıyla asla it dalaşına girmeyecekleri için diğer performans özelliklerine odaklanacaktı.
Vietnam Savaşı sırasındaki savaş deneyimleri görsel menzil ötesi çatışma taraftarlarının hatalı olduğunu kanıtladı. Sınırlayıcı angajman kuralları ve 1960'ların füze ve radar teknolojisinin başarısızlıkları nedeniyle, Vietnam'daki hava muharebeleri genellikle yakın mesafeli it dalaşlarına dönüştü. Bu çatışmadan çıkarılan dersler, savaş uçakları için tasarım önceliklerinin yeniden düşünülmesini ve pilotlara it dalaşı derslerini öğretmek için ABD Donanması'nın TOPGUN ve ABD Hava Kuvvetleri'nin Red Flag programlarının geliştirilmesini teşvik etti.
Modern hava savaşı deneyimlerinden çıkarılan derslerden sonra, ABD Donanması'nın VFAX / VFX ve ABD Hava Kuvvetleri'nin F-X (Avcı Deneysel) programları, sırasıyla ABD Donanması'nın F-14 Tomcat ve ABD Hava Kuvvetleri'nin F-15 Eagle modelleri ile sonuçlandı.1 İki tasarım da hava üstünlüğü elde etmek için yapılmış ve her iki uçağın geliştirilmesi sırasında, avcıların daha kısa menzilli çatışmalarda mükemmel olmalarını sağlamaya önem verilmiştir. Her iki uçak da yüksek maksimum hızlarından dolayı önleme görevi de görebilir.23
Buna karşılık Sovyetler Birliği (ve bunu izleyen Rusya Federasyonu) ayrı hava üstünlüğü (MiG-29, Su-27) ve önleme (MiG-25, MiG-31) savaşçıları geliştirdi ve bu uçakları günümüzde de kullanmaya devam ediyor.
ABD Donanması için, F-14 Tomcat başlangıçta sadece bir hava üstünlüğü avcı uçağı (ayrıca filo savunma önleme uçağı ve taktik hava keşif uçağı) olarak konuşlandırıldı. Buna karşılık çok amaçlı F / A-18 Hornet, gerekirse düşman avcılarına karşı kendini savunmak için yeterli yeteneğe sahip bir taarruz avcısı olarak tasarlandı. F-14, gelişmemiş bir ikincil kara saldırı yeteneğine sahipti (havadan yere seçenekleri ve AWG-9'daki ilkel yazılımı içeren bir Silah Yükü Yönetim Sistemi). Donanma F-14'ün uygun savunma elektronik karşı önlemleri (DECM) ile radar uyarı (RHAW) sistemleri olmaması ve yüksek maliyeti nedeniyle uçağı riske atmak istemeyerek karada yapılan operasyonlar için havadan yere rolünü geliştirmedi. 1990'larda, ABD Donanması F-14'lerine LANTIRN podları ekleyerek kara saldırı görevlerinde kullanmaya başladı.4
F-15 Eagle başlangıçta bir hava üstünlüğü avcısı ve önleme uçağı olarak "havadan yere bir pound değil" sloganı altında tasarlandı.5 Bununla birlikte F-15C, ilk kez İsrail Hava Kuvvetleri tarafından kullanılan "aptal" ve GPS güdümlü bombalar taşıyabiliyordu. Daha sonra F-15, hem hava üstünlüğü hem de havadan yere taarruz yapabilen çok amaçlı bir taarruz avcı uçağı olan F-15E Strike Eagle modeline geliştirildi.6 Benzer şekilde, F-16 Fighting Falcon da başlangıçta bir hava üstünlüğü avcısı olarak tasarlandı, ancak o zamandan beri tüm hava şartlarına uygun çok rollü bir uçak haline geldi.7
1990'lardan bu yana, F-14 ve F-15 gibi hava üstünlüğü avcılarının taarruz yetenekleri kazanması ve/veya bir taarruz türevinin geliştirilmesi ile hava üstünlüğü avcıları ve çok rollü avcı uçakları arasındaki çizgiler biraz bulanıklaşmıştır.
F-14 Tomcat'in emekliye ayrılması ile ABD Donanması, orijinal olarak çok amaçlı taarruz uçağı olarak tasarlanan F/A-18 Hornet ve onun büyütülmüş türevi F/A-18E/F Super Hornet uçaklarını hava üstünlüğü rolüne aldı.
Ülke | Üretici Firma | Model | Hizmete Giriş |
---|---|---|---|
Amerika Birleşik Devletleri | McDonnell Douglas | F-15 Eagle | 1976 |
Sovyetler Birliği / Rusya | Mikoyan | MiG-29 | 1982 |
Sovyetler Birliği / Rusya | Suhoy | Su-27 | 1985 |
Rusya / Hindistan | Suhoy / Hindustan Aeronautics Limited | Su-30MKI | 2002 |
Avrupa Birliği | Eurofighter | Typhoon | 2003 |
Amerika Birleşik Devletleri | Lockheed Martin | F-22 Raptor | 2005 |
Rusya | Suhoy | Su-35S | 2014 |
Çin | Chengdu Havacılık ve Uzay | J-20 | 2017 |
Orijinal kaynak: hava üstünlüğü avcı uçağı. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Davies, Steve. (2005). F-15C Eagle Units in Combat. Osprey Publishing Ltd. pp. 6-9. . ↩
Spick, Mike. (1985). Modern Fighting Aircraft: F-14. Arco Publishing Inc. p. 8. . ↩
Gillcrist, Paul T. (1994). Tomcat! The Grumman F-14 Story, Schiffer Publishing, pp. 10, 195. . ↩
"F-14 Tomcat fighter fact file." United States Navy, 5 July 2003. Retrieved: 20 January 2007. ↩
Hallion, Dr. Richard P. "A Troubling Past: Air Force Fighter Acquisition since 1945." Airpower Journal, Winter 1990. Retrieved: 1 September 2011. ↩
Jenkins 1998, pp. 35–36. ↩
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page